Zamenis longissimus
Reptilia → Squamata → Serpentes → Colubridae → Zamenis → Zamenis longissimus
Bissa oxelea, Oxelaia, Biscia oxelea, Saetùn
Rắn Aesculapian ( Zamenis longissimus ), còn gọi là Saettone, là một trong những loài rắn dài nhất châu Âu, thường đạt chiều dài 150–180 cm, với một số cá thể vượt quá 2 mét. Thân rắn thon nhưng chắc khỏe, đặc biệt ở phần giữa, tạo cảm giác cực kỳ uyển chuyển khi di chuyển. Màu sắc của rắn trưởng thành là nền xanh nâu điểm các vệt trắng nhỏ trên vảy, trong khi bụng có màu vàng xanh đồng nhất. Đầu khá nhỏ, không tách biệt rõ ràng với thân, nhạt màu hơn và đôi khi ánh vàng. Mắt cân đối với đồng tử tròn, mống mắt có màu từ xám đến nâu hoặc vàng nhạt. Rắn non có màu nâu với các đốm đen lớn và một vòng cổ vàng nhạt đặc trưng ở gốc đầu, dễ bị nhầm lẫn với rắn Natrix helvetica . Dị hình giới tính ở mức vừa phải: con cái thường lớn và chắc khỏe hơn con đực, không có khác biệt rõ rệt nào khác.
Zamenis longissimus phân bố từ phía bắc Tây Ban Nha (khu vực Pyrenean) qua miền nam và trung Pháp, bán đảo Ý, một số vùng ở trung Âu, bán đảo Balkan, Tiểu Á đến Liban. Tại tỉnh Savona và Liguria phía tây, loài này được coi là khá phổ biến, xuất hiện ở cả môi trường tự nhiên lẫn khu vực do con người tác động, ở độ cao lên tới 1000 m so với mực nước biển. Khả năng thích nghi tốt cho phép nó xuất hiện cả ở khu vực đô thị, ven đường và vườn tược, nơi đôi khi có thể quan sát thấy vào những thời điểm thời tiết ôn hòa trong năm.
Rắn Aesculapian ưa thích môi trường có thảm thực vật dày và nhiều cấu trúc che chắn, như rừng thưa ấm, hàng rào cây, tường đá khô, bờ sông, vùng nông thôn và bãi đất bỏ hoang. Chúng thường trú ẩn dưới đống cỏ khô, tảng đá lớn, bạt phủ hoặc vật liệu bỏ lại. Sự hiện diện ở cả môi trường Địa Trung Hải và lục địa cho thấy khả năng thích nghi sinh thái đáng kể.
Là loài bán sống trên cây và leo trèo điêu luyện, Saettone bắt đầu hoạt động từ đầu tháng Ba, và ở những năm ấm áp có thể kéo dài đến giữa tháng Mười Một. Chúng không quá ưa nhiệt: tránh các giờ nắng nóng mùa hè, ưu tiên hoạt động vào lúc hoàng hôn hoặc thậm chí ban đêm trong những ngày oi bức. Khi trời quá nóng, chúng tìm đến khu vực ẩm hoặc nước tù, có thể ngâm mình một phần với đầu nhô lên mặt nước. Mùa sinh sản diễn ra vào mùa xuân: con cái, sau khi giao phối với một hoặc nhiều con đực—đôi khi tạo thành các búi rắn phức tạp—đẻ từ 4 đến 12 trứng trong các hốc kín dưới rễ cây, tường hoặc đá. Rắn con dài 25–28 cm khi mới nở, xuất hiện từ cuối tháng Tám đến đầu tháng Chín.
Zamenis longissimus có chế độ ăn đa dạng và cơ hội. Rắn trưởng thành săn các loài động vật có vú nhỏ cỡ chuột, thỏ non, thằn lằn, các loài bò sát khác và đôi khi cả lưỡng cư. Nhờ khả năng leo trèo xuất sắc, chúng đột nhập tổ chim để ăn trứng, chim non và đôi khi cả chim trưởng thành cỡ vừa như chim sáo (Turdus merula). Rắn non chủ yếu ăn thằn lằn và động vật gặm nhấm nhỏ. Con mồi bị giết bằng cách siết chặt, một kỹ thuật được phát triển ở các chi Zamenis và Elaphe, là những loài siết mồi chính trong số các loài rắn châu Âu.
Saettone là con mồi của các loài chim săn mồi ban ngày (đặc biệt là đại bàng rắn Circaetus gallicus), thú ăn thịt và các loài rắn lớn ăn rắn như rắn roi ( Hierophis viridiflavus ) và rắn Montpellier ( Malpolon monspessulanus ). Tuy nhiên, mối đe dọa lớn nhất vẫn đến từ con người: săn bắt trực tiếp, phá hủy môi trường sống và tai nạn giao thông gây tác động đáng kể đến quần thể địa phương.
Mặc dù tên gọi 'Saettone' có thể gợi ý một loài vật đặc biệt nhanh nhẹn, rắn Aesculapian thực tế lại khá thận trọng và điềm tĩnh, nổi bật nhờ sự uyển chuyển trong chuyển động hơn là tốc độ. Nếu bị đe dọa, nó có thể cắn nhưng, khác với nhiều loài rắn khác, thường nhanh chóng nhả ra. Trong thời cổ đại, loài rắn này được các dân tộc Địa Trung Hải coi là linh thiêng và được khắc họa trên cây gậy của thần y học Hy Lạp Asklepios (Aesculapius trong tiếng La Mã), nay là biểu tượng chung của ngành y. Ngoài kích thước ấn tượng, Saettone còn là một trong những loài rắn nổi tiếng nhất châu Âu nhờ vai trò lịch sử, thần thoại và khảo cổ học.
