Natrix helvetica
Reptilia → Squamata → Serpentes → Colubridae → Natrix → Natrix helvetica
Bissa d'aegua, Biscia d'acqua
Rắn Cỏ ( Natrix helvetica ) là loài rắn có kích thước trung bình đến lớn, nổi bật với thân hình thon dài và màu sắc rực rỡ ở một số quần thể tại Liguria.
Đầu có hình bầu dục, tách biệt rõ ràng với cổ, đặc trưng bởi đôi mắt lớn với đồng tử tròn và các vảy có gờ nổi tạo cảm giác sần sùi dễ chịu cho thân rắn.
Đây là loài có sự lưỡng hình giới tính rõ rệt: con cái có thể đạt chiều dài 120–150 cm và hiếm khi lên tới 200 cm, trong khi con đực nhỏ hơn và hiếm khi vượt quá 100–120 cm.
Màu nền của thân thay đổi từ xám ô liu đến nâu, thường có các đốm tối xen kẽ dọc hai bên lưng.
Đặc điểm nhận biết là vòng cổ nhạt màu hình lưỡi liềm, dao động từ trắng đến vàng nhạt, theo sau là các vệt đen nổi bật phía sau đầu, rõ rệt hơn ở rắn non với hoa văn tương phản mạnh hơn.
Bụng có màu trắng ngà đến vàng nhạt, điểm xuyết các đốm đen không đều.
Tại tỉnh Savona và miền tây Liguria, Rắn Cỏ ( Natrix helvetica ) gần như xuất hiện ở mọi nơi có môi trường thích hợp, từ mực nước biển lên tới 1500 m.
Loài này có mặt ở tất cả các lưu vực sông chính, với quần thể lớn hơn ở các vùng đồi núi ẩm phía nội địa.
Ở khu vực ven biển, sự phân mảnh quần thể rõ rệt hơn, thường do mất môi trường sống bởi đô thị hóa.
Rắn Cỏ ưa thích các môi trường giàu nước như:
Không hiếm khi loài này còn xuất hiện ở cả những khu vực đô thị hóa cao, miễn là có nguồn nước ổn định.
Rắn Cỏ là loài rắn hoạt động ban ngày và hoàn toàn sống trên cạn, nổi bật với khả năng di chuyển nhanh và bản tính nhút nhát nhưng cảnh giác.
Hoạt động của chúng bắt đầu khi thời tiết ấm lên vào đầu mùa xuân, thường ngay từ tháng Ba, và kéo dài cho đến khi bước vào trạng thái ngủ đông, tùy theo điều kiện khí hậu mà có thể bắt đầu từ cuối tháng Mười hoặc thậm chí tháng Mười Một ở các vùng ấm hơn.
Mùa sinh sản bắt đầu vào cuối mùa xuân: con đực có tính lãnh thổ, còn con cái thường sống trong cùng khu vực.
Sau khi giao phối, con cái đẻ tới 20 trứng trong các hốc tự nhiên hoặc dưới đá, vỏ cây, mảnh vụn, kể cả vật liệu nhân tạo.
Rắn con nở từ tháng Chín đến tháng Mười, đã hoạt động và có thể đạt chiều dài 25 cm.
Rắn Cỏ ( Natrix helvetica ) là loài bò sát chủ yếu ăn thịt với khả năng thích nghi chế độ ăn rất cao, tận dụng cả môi trường nước và trên cạn. Ở các suối và ao hồ tại Liguria, chúng chủ yếu ăn nòng nọc, ếch, sa giông và ít gặp hơn là cá nhỏ. Khi gặp con mồi lớn hơn như ếch trưởng thành hoặc cá lớn, Rắn Cỏ thường kéo mồi lên bờ trước khi nuốt để giảm nguy cơ mất mồi trong nước. Trên cạn, thực đơn của chúng mở rộng sang các loài động vật có vú nhỏ, kỳ giông, cóc và thằn lằn nhỏ, đặc biệt ở môi trường rừng hoặc đồng cỏ ẩm.
Rắn non có chế độ ăn đa dạng và cơ hội hơn so với rắn trưởng thành, bổ sung thêm các loài không xương sống nhỏ như côn trùng, giun đất và nhện. Quá trình săn mồi diễn ra nhanh chóng: con mồi thường bị nuốt sống, bị làm tê liệt bởi nước bọt có tính độc nhẹ. Đối với các loài lưỡng cư như ếch nhái, kỹ thuật nuốt rất đặc biệt: chúng bị bắt và nuốt từ chân sau, khác với các con mồi khác thường bị nuốt từ đầu.
Trong tự nhiên, Rắn Cỏ là con mồi của nhiều loài săn mồi. Bao gồm các loài chim săn mồi ban ngày như Đại bàng rắn ngắn (Circaetus gallicus), các loài thú ăn thịt (ví dụ, Cáo, Vulpes vulpes) và các loài rắn khác. Ở môi trường nước, các loài cá săn mồi lớn như Cá chó (Esox lucius) cũng là mối nguy hiểm, đặc biệt đối với rắn non.
Tuy nhiên, áp lực từ con người vẫn là mối đe dọa lớn nhất. Người dân thường giết nhầm Rắn Cỏ vì nhầm lẫn với loài rắn độc hơn là Rắn Lục ( Vipera aspis ). Sự suy giảm và mất đi các vùng đất ngập nước, việc tiêu thoát ao hồ và mương rãnh, cùng việc sử dụng ồ ạt thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ và các hóa chất khác (thuốc trừ côn trùng, thuốc diệt ốc sên) đều dẫn đến suy giảm quần thể, làm thay đổi hoặc ô nhiễm môi trường sống thiết yếu cho sự tồn tại và sinh sản của loài. Ngoài ra còn có các trường hợp rắn bị chết do xe cộ, đặc biệt trong mùa di cư sinh sản.
Khi bị đe dọa, Rắn Cỏ thể hiện một loạt hành vi phòng vệ đặc biệt vượt xa việc chỉ đơn giản là bỏ chạy. Ban đầu, nó có thể phát ra tiếng rít và tạo dáng đe dọa, giả vờ tấn công—nhưng thực tế hiếm khi cắn, chỉ xảy ra trong những tình huống cực đoan như bị bắt trực tiếp. Nếu mối đe dọa tiếp tục, nó có thể sử dụng các chiến lược ấn tượng: nôn ra bữa ăn vừa nuốt để trở nên kém hấp dẫn, tiết dịch có mùi hôi mạnh từ tuyến hậu môn, bài tiết phân nhiều và bôi lên bản thân cũng như kẻ săn mồi.
Điều có lẽ đáng ngạc nhiên nhất là hành vi giả chết (thanatosis): Rắn Cỏ bất động trên lưng, há miệng rộng, thè lưỡi ra ngoài và nhìn chằm chằm với ánh mắt đờ đẫn, mô phỏng trạng thái chết giả. Màn kịch luôn thuyết phục này thường khiến kẻ săn mồi bối rối và từ bỏ ý định tấn công. Chiến lược này, cũng được ghi nhận ở các loài khác thuộc chi Natrix, tỏ ra đặc biệt hiệu quả với những kẻ thù thiếu kinh nghiệm hoặc cơ hội.
