Pelodytes punctatus
Amphibia → Anura → Pelodytidae → Pelodytes → Pelodytes punctatus
Granoûglia, Baggettu
Iż-Żrinġ tal-Pitru Komuni huwa amfibju ta’ daqs żgħir, b’ġisem irqiq u ħafif, għajnejn prominenti b’pupilli vertikali, u dahar miksija b’verruċi irregolari. Il-kulur bażi huwa griż-aħdar, imżejjen b’tikek ħodor jgħajtu li jfakkru d-dehra tal-pitru frisk.
Din il-karatteristika tagħtih, anke internazzjonalment, il-laqam kurjuż ta’ “żrinġ tal-pitru.”
Rarament jaqbeż it-2 pulzier (5 cm) fit-tul; ir-ras hija appiċċata, it-timpanum mhux distint ħafna, u s-saqajn ta’ wara għandhom swaba’ rqaq u kemxejn imwebba’.
Fil-irġiel, matul l-istaġun tar-riproduzzjoni, jiżviluppaw pads nuptjali skuri fuq id-driegħ, l-avambracci, is-sider u l-ewwel żewġ subien.
It-tadpoli għandhom kulur kannella griż u, fl-aħħar stadji tat-tkabbir, jgħaddu għal kulur aktar ċar u uniformi.
Jistgħu jilħqu sa 6 cm jekk jgħaddu x-xitwa, u jlestu l-metamorfożi fir-rebbiegħa.
Matul l-istaġun tar-riproduzzjoni, is-sejħa tal-irġiel – ħoss metalliku u baxx, spiss joħroġ taħt l-ilma u jixbah t-tintinnija jew, b’mod aktar metaforiku, “il-ħoss ta’ qiegħ ta’ żarbun,” skont deskrizzjoni storika ta’ Benedetto Lanza – tagħti karattru lill-iljieli qrib ġibjuni żgħar; kultant in-nisa jirrispondu b’vokalizzazzjonijiet ħfief.
Il- Pelodytes punctatus hija l-unika speċi tal-ġeneru preżenti fl-Italja, u tinsab, b’popolazzjonijiet frammentati, fis-settur tal-punent u ċentrali tal-Ligurja (provinċji ta’ Savona u Imperia) u parti mill-Piemonte t’isfel (provinċji ta’ Cuneo, Asti u Alessandria).
Fil-provinċja ta’ Savona, hija tipika taż-żoni interni bejn Albenga u Le Manie, u testendi lejn iż-żona ta’ Finale; lejn il-punent hija magħrufa sa Ventimiglia u Diano Marina.
Fl-Italja, din l-ispeċi tibqa’ strettament limitata għall-inklinazzjoni Tirrenika taħt 300 m altitudni, u qatt ma taqsam l-irjus ewlenin tal-widien.
Il-preżenza tagħha tindika ambjenti li għadhom verġni u sinjuri fil-bijodiversità.
Estremament moħbija u b’kamuflaġġ effettiv, iż-Żrinġ tal-Pitru Komuni jqatta’ l-biċċa l-kbira ta’ ħajtu moħbi fost xquq fil-għeruq tas-siġar, taħt blat kbir, ġewwa ħitan tas-sejjieħ, jew, inqas spiss, midfun fl-art.
Jippreferi ambjenti tipikament Mediterranji bħal gariga, boskijiet tal-arżnu, xagħri u artijiet agrikoli fil-periferija, u jżomm lealtà qawwija lejn mikrohabitats imdellel u friski.
Kienu osservati eżemplari wkoll f’għerien, b’mod eċċezzjonali.
Matul ir-riproduzzjoni, jidher f’għadajjar, lagħat u ġibjuni żgħar, ħafna drabi temporanji, u jibbenefika mix-xita tar-rebbiegħa u tal-ħarifa; f’dawn il-kuntesti l-ispeċi ssir l-aktar viżibbli.
L-istrateġija riproduttiva tagħha tinkludi żewġ quċċati ta’ attività distinti: wieħed fir-rebbiegħa u wieħed fil-ħarifa, it-tnejn immedjatament wara xita twila.
L-adulti, ħafna drabi attivi bil-lejl, jersqu lejn is-siti tar-riproduzzjoni fejn l-amplexus axillari—meqjus bħala karatteristika antika fost l-Anurani—jista’ jdum sigħat.
In-nisa jbidu, ħafna drabi fl-istess lejl, diversi gruppi ta’ bajd fil-forma tipika ta’ kmiem, li jeħlu mal-veġetazzjoni akkwatika mgħarrqa: kull xedd jista’ jkun fih 40–300 bajda, iżda kultant jseħħu eċċezzjonijiet b’ammonti ferm akbar.
L-iżvilupp embrjonali jvarja ħafna: it-tadpoli tal-ħarifa jgħaddu x-xitwa u jmetamorfosaw fir-rebbiegħa, filwaqt li dawk tar-rebbiegħa jlestu ċ-ċiklu f’madwar sitt ġimgħat.
Fil-metamorfożi, id-differenzi fid-daqs bejn iż-żewġ gruppi jnaqqsu l-kompetizzjoni għall-ikel fost iż-żgħar.
Matul l-istaġun tar-riproduzzjoni, jistgħu jseħħu każijiet ta’ amplexus li jinvolvu irġiel jew individwi ta’ speċi differenti (bħall-Żrinġ tas-Siġar Mediterranju, Hyla meridionalis ).
Id-dieta tal-adulti tinkludi firxa wiesgħa ta’ artropodi, b’preferenza għal insetti bil-lejl u bil-ġwienaħ, li jiġu mħabbta b’ħeffa kbira.
F’kundizzjonijiet ikkontrollati għall-introduzzjoni mill-ġdid, ġiet osservata preferenza qawwija għal priża żgħira u mobbli.
It-tadpoli huma onnivori, jitimgħu fuq fdalijiet organiċi kemm tal-pjanti kif ukoll tal-annimali, b’preferenza għall-komponent veġetali meta abbundanti.
It-theddida ewlenija għas-sopravivenza taż-Żrinġ tal-Pitru Komuni tibqa’ t-telf u l-frammentazzjoni progressiva tal-ħabitats u s-siti tar-riproduzzjoni, minħabba attivitajiet umani bħal urbanizzazzjoni, rikonkwista tal-art, alterazzjoni tal-korsijiet tal-ilma u tniġġis.
Huwa għalhekk essenzjali li jiġu identifikati u protetti l-aħħar siti adattati u jiġu mmonitorjati kontinwament dawk attivi.
Il-predazzjoni tiġi eżerċitata minn serpijiet akwatiċi—bħall-Lifgħa tal-Ilma ( Natrix helvetica ) u speċi oħra tal-ġeneru Natrix—minn għasafar tal-priża bil-lejl, u, speċjalment għat-tadpoli, minn ħanżir selvaġġ u ħut introdott.
Nixfa f’daqqa hija waħda mill-kawżi ewlenin tal-mortalità larvali, kif ukoll il-kompetizzjoni mat-tadpoli taż-żrinġijiet ħodor ( Pelophylax kl. esculentus , Pelophylax kurtmuelleri , Pelophylax lessonae ), li spiss huma aktar aggressivi f’ġibjuni żgħar u temporanji.
Jekk tiġi disturbata, iż-Żrinġ tal-Pitru Komuni huwa magħruf li joħroġ sekrezzjoni tal-ġilda b’riħa qawwija ta’ tewm, li x’aktarx taġixxi bħala deterrent għal ħafna predaturi—difiża li taqsam ma’ anurani primittivi oħra bħall-Pelobates fuscus.
L-ispeċi tappartjeni għal fergħa evoluzzjonarja antika tal-Anura u, b’mod uniku fost l-amfibji Taljani (ħlief għall-Pelobates insubricus), għandha pupil vertikali minflok tonda jew orizzontali.
Ma hemm l-ebda tossini magħrufa li għandhom effett newrotossiku jew kardjotossiku klinikament rilevanti għall-bniedem; madankollu, is-sekrezzjoni, li tiddistingwi ruħha bir-riħa tagħha, għandha xorta tiġi ttrattata b’kawtela, u għandu jiġi evitat il-kuntatt mal-mukużi jew l-għajnejn.
