Nathair na nDíce

Reptilia → Squamata → Serpentes → Colubridae → Natrix → Natrix tessellata

Aspisurdu, Bagea, Biscia d'aegua, Biscia, Vespusùrdu

Is nathair uisceach mheánmhéide í Nathair na nDíce ( Natrix tessellata ), láidir agus oiriúnaithe don saol in aice le comhlachtaí uisce. Bíonn fad idir 60 agus 120 cm ag daoine fásta, agus is gnách go mbíonn na baineannaigh níos faide agus níos láidre ná na fireannaigh. Tá an ceann fadaithe, biorach, agus beagán níos cothroime ná cinn nathracha féir eile; tá na súile agus na sróineanna dírithe suas chun análú a éascú agus í faoi uisce. Tá an dalta cruinn, agus is gnách go mbíonn an t-éadán buí, uaireanta le scáthanna liatha nó donn.

Críochnaíonn an corp measartha caol le heireaball fada nach bhfuil mórán difríochta leis an gcorp. Tá an dromchla clúdaithe le scálaí láidir ribíneacha, atá níos mín ar na cliatháin. Athraíonn dath an chúl idir liath, donn, olóige, buí nó rua, go minic le spotaí dorcha socraithe go rialta; is minic a fheictear marc i gcruth “V” inbhéartaithe ar an muineál. Bíonn na hóga, díreach tar éis breithe, idir 15 agus 25 cm ar fhad.

Mar a fheictear go minic sa ghéineas seo, níl nimh ag an speiceas agus tá fiacla aglífeacha aici, rud a chiallaíonn nach bhfuil grobhaí ná faireoga nimhe ann. Is gnách go mbíonn iompar cosanta éalaitheach: is fearr leis an nathair teitheadh, nó má chuirtear isteach uirthi, úsáideann sí straitéisí aithris mar bhagairt bhréige, síorfhuaimniú nó thanatosis (ag ligean uirthi go bhfuil sí marbh).

Tá Nathair na nDíce ( Natrix tessellata ) forleathan ó dheisceart agus oirthear na hEorpa agus na mBalcán trí Lár na hÁise go dtí Tuaisceart na hAfraice (abhainn na Níle). San Iodáil, tá sí le fáil go forleathan ach scaipthe, as láthair ach amháin i Valle d'Aosta, an tSairdín agus an tSicil.

I gCúige Savona agus i Liguria thiar, aimsítear an speiceas ach amháin ar thaobh thuaidh na nAipéanach Ligireach, de ghnáth ag airde thart ar 400 m, i gceantair le soláthar leathan uisce.

Is fearr leis an colubrid seo gnáthóga uisceacha, agus bíonn sí i gcónaí i srutháin, aibhneacha agus gleannta le sruthanna meánacha go láidre, go minic i gceantair a bhfuil bruacha clúdaithe le fásra. In áiteanna eile dá réimse, féadfaidh sí locháin, portaigh agus uiscí mall nó stadacha a áitiú.

Go háitiúil, baineann Nathair na nDíce leas as aibhneacha glana saibhir i gcreach, agus seachnaíonn sí limistéir an-uirbeacha nó truaillithe. Féadfaidh úsáid na gnáthóige athrú de réir an tséasúir agus infhaighteacht bia.

Is ainmhí laethúil í Nathair na nDíce agus tá sí ar fheabhas ag snámh. Is féidir léi fanacht faoi uisce ar feadh tréimhsí fada agus is fearr léi teitheadh isteach san uisce ag an gcéad chomhartha contúirte; ar thalamh, bogann sí go mall agus níl sí chomh lúfar. Maireann an timthriall gníomhaíochta bliantúil ó Mhárta go Deireadh Fómhair.

Sa bhFómhar, díreach tar éis dúiseachta, tarlaíonn cúpláil agus is féidir léi maireachtáil ar feadh thart ar dhá mhí. I mblianta thar a bheith fabhrach, d’fhéadfadh tréimhse atáirgthe eile tarlú san fhómhar, díreach roimh chéim na hibridinachta. Leagann na baineannaigh idir 4 agus 35 ubh ó dheireadh Mheithimh go tús Iúil, ag roghnú áiteanna tais agus cosanta, agus bíonn na huibheacha ag scoilteadh i Lúnasa–Meán Fómhair.

Is aiste bia uisceach go hiomlán atá ag Nathair na nDíce: itheann sí beagnach go heisiach ar iasc, amfaibiaigh (daoine fásta, larbhaí agus pológ), agus inveirteabraigh uisceacha cosúil le crústaigh agus feithidí. Tarlaíonn creachadóireacht faoi uisce, le gluaiseachtaí gasta; slogtar an chreach beo. Is annamh a itheann sí mamaigh bheaga nó creach thalún.

I measc na gcreachadóirí nádúrtha tá éin chreiche, mamaigh fheoiliteacha, agus nathracha eile. Tá ról tábhachtach ag an bpioc (Esox lucius) freisin mar chreachadóir, ag ionsaí na hóga agus na ndaoine fásta araon.

Mar sin féin, is é gníomhaíocht an duine an bhagairt is mó: maraítear an nathair go minic trí dhearmad, toisc go meastar í a bheith nimhneach cosúil leis an bhfíor-nathair ( Vipera aspis ). Athraíonn truailliú uisce, laghdú ar ghnáthóga fliucha, agus úsáid lotnaidicídí agus luibhicídí na héiceachórais uisceacha go mór, rud a fhágann go bhfuil an speiceas leochaileach go díreach agus trí laghdú ar acmhainní bia.

Cosúil lena ghaol, an Nathair Féir ( Natrix helvetica ), úsáideann Nathair na nDíce straitéisí cosanta suntasacha: scaoileann sí síorfhuaimeanna láidre agus is féidir léi leacht bolaitheach a scaoileadh óna faireoga chloacacha, rud a chuireann eagla ar chreachadóirí. I gcásanna foircneacha, ligeann sí uirthi go bhfuil sí marbh (thanatosis), ag fanacht gan gluaiseacht le béal oscailte agus teanga sínte amach. Níl nimh aici agus níl aon bhaol don duine: is annamh a dhéanann sí iarracht greim a bhreith agus is annamh a bhíonn sé éifeachtach.