Natrix helvetica
Reptilia → Squamata → Serpentes → Colubridae → Natrix → Natrix helvetica
Bissa d'aegua, Biscia d'acqua
Mae Neidr y Glaswellt ( Natrix helvetica ) yn neidr ganolig i fawr, sy’n adnabyddus am ei hymddangosiad main a lliwiau bywiog rhai poblogaethau Liguria.
Mae’r pen yn hirgrwn ac yn amlwg ar wahân i’r gwddf, gyda llygaid mawr â phupurau crwn a chroen â chynffonau bach sy’n rhoi teimlad garw dymunol i’r corff.
Mae’n rhywogaeth sy’n dangos deuaiddrwydd amlwg: gall benywod gyrraedd hyd at 120–150 cm ac, mewn achosion eithriadol, hyd at 200 cm, tra bo’r gwrywod yn deneuach ac yn anaml yn fwy na 100–120 cm.
Mae lliw’r corff yn amrywio o lwyd-olewydd i frown, yn aml gyda dilyniant amgen o smotiau tywyll ar ochrau’r cefn.
Nodwedd unigryw yw’r coler golau siâp lleuad, sy’n amrywio o wyn i felyn-gwyn, ac yna marciau du amlwg y tu ôl i’r pen, sy’n fwy amlwg mewn unigolion ifanc sydd â phatrwm lliw hyd yn oed yn fwy cyferbyniol.
Mae’r bol yn wyn-felyn, wedi’i bloti gyda smotiau du afreolaidd.
Yn nhalaith Savona a gorllewin Liguria, mae Neidr y Glaswellt ( Natrix helvetica ) bron ym mhobman mewn cynefinoedd addas, o lefel y môr hyd at 1500 m.
Mae’n bresennol ym mhob prif fasn draenio, gyda phoblogaethau mwy yn y bryniau a’r mynyddoedd llaith tu mewn i’r wlad.
Ar hyd yr arfordir, mae’r poblogaethau’n fwy rhannol, yn aml oherwydd colli cynefinoedd o ganlyniad i drefoli.
Mae’n ffafrio cynefinoedd cyfoethog mewn dŵr megis:
Nid yw’n anghyffredin iddo ymsefydlu hyd yn oed mewn ardaloedd trefol iawn, cyn belled â bod ffynhonnell ddŵr barhaus ar gael.
Mae Neidr y Glaswellt yn neidr ddyddiol ac yn gwbl dirweddol, sy’n enwog am ei chyflymder symud mawr a’i natur swil ond wyliadwrus.
Mae ei gweithgarwch yn dechrau gyda gwres cyntaf y gwanwyn, fel arfer eisoes ar ddechrau Mawrth, ac yn parhau hyd at ddechrau cwsg y gaeaf, a all, yn dibynnu ar yr hinsawdd, ddechrau ddiwedd Hydref neu hyd yn oed ym mis Tachwedd yn yr ardaloedd cynhesaf.
Mae’r tymor bridio’n dechrau ddiwedd y gwanwyn: mae’r gwryw yn diriogaethol, ac mae’r fenyw fel arfer yn byw yn yr un ardal.
Ar ôl paru, mae’r fenyw’n dodwy hyd at 20 o wyau mewn ceudodau naturiol neu o dan gerrig, rhisgl a malurion, gan gynnwys deunyddiau dynol.
Mae’r ifanc yn deor rhwng mis Medi a mis Hydref, yn barod i fod yn weithgar ac yn gallu cyrraedd hyd at 25 cm.
Mae Neidr y Glaswellt ( Natrix helvetica ) yn ymlusgiaid cigysol yn bennaf gyda hyblygrwydd deietol rhyfeddol, gan fanteisio ar gynefinoedd dŵr a thir. Yn nentydd a phyllau Liguria, mae’n bwydo’n bennaf ar gywion brogaod, brogaod, tritod, ac, yn fwy prin, pysgod bach. Wrth wynebu ysglyfaeth fwy, fel brogaod oedolyn neu bysgod mwy, mae Neidr y Glaswellt yn tueddu i’w cludo i’r tir cyn eu llyncu, gan leihau’r risg o golli’r ysglyfaeth yn y dŵr. Ar y tir, mae ei deiet yn ehangu i gynnwys mamaliaid bach, salamandrau, llyffantod a madfallod bach, yn enwedig mewn coetiroedd neu ddolydd llaith.
Mae’r ifanc yn dangos deiet mwy amrywiol a chyfleus na’r oedolion, gan ychwanegu pryfed, mwydod daear ac arachnidau at eu bwyd. Mae ysglyfaethu’n gyflym: fel arfer, llyncir yr ysglyfaeth yn fyw, wedi’i anesmwytho gan sylwedd y trwyn, sydd â phriodweddau ysgafn wenwynig. Ar gyfer amffibiaid anwranaidd, mae’r dechneg llyncu’n unigryw: cânt eu dal a’u llyncu gan ddechrau o’r coesau ôl, yn wahanol i ysglyfaeth arall sy’n cael ei llyncu o’r pen yn gyntaf.
Yn y gwyllt, mae Neidr y Glaswellt yn ddioddefwr i lawer o ysglyfaethwyr. Mae’r rhain yn cynnwys adar ysglyfaethus dydd, fel Eryr y Nadroedd (Circaetus gallicus), mamaliaid cigysol (er enghraifft, y Llwynog, Vulpes vulpes), a nadroedd eraill. Mewn cynefinoedd dŵr, mae pysgod ysglyfaethus mawr fel y Penhwyaid (Esox lucius) yn berygl ychwanegol, yn enwedig ar gyfer unigolion ifanc.
Fodd bynnag, mae pwysau dynol yn parhau i fod y bygythiad mwyaf. Mae pobl yn aml yn lladd Neidr y Glaswellt ar gam, gan ei chymysgu â’r wiber ( Vipera aspis ) sy’n peri mwy o ofn. Mae diraddio a lleihau gwlyptiroedd, sychu pyllau a ffosydd, a’r defnydd dwys o blaladdwyr, chwynladdwyr a chemegion eraill (chwynladdwyr pryfed, malwodladdwyr) i gyd yn arwain at ostyngiad mewn poblogaethau, gan newid neu lygru’r cynefinoedd sy’n angenrheidiol ar gyfer goroesiad a bridio’r rhywogaeth. Mae achosion o farwolaeth ar y ffyrdd hefyd wedi’u dogfennu, yn enwedig yn ystod y tymor mudo atgenhedlu.
Pan gaiff ei bygwth, mae Neidr y Glaswellt yn dangos repertoire amddiffynnol rhyfeddol sy’n mynd ymhell y tu hwnt i ffoi’n unig. Yn gyntaf, gall hisian ac ymddwyn yn fygythiol, gan esgus ymosod—ond prin iawn y bydd yn brathu, ac mae hynny’n digwydd dim ond mewn sefyllfaoedd eithafol, megis pan gaiff ei dal yn uniongyrchol. Os bydd y bygythiad yn parhau, gall ddefnyddio strategaethau trawiadol: taflu ei phriddo diweddar i wneud ei hun yn llai deniadol, rhyddhau secretiad drewllyd iawn o’r chwarennau cloacal, ysgarthu’n helaeth, a gwasgaru’r ysgarthion arni hi ei hun a’r ysglyfaethwr posibl.
Efallai mai’r agwedd fwyaf syndod yw thanatosis: mae Neidr y Glaswellt yn anadlu ar ei chefn, yn agor ei cheg yn llydan, yn gadael i’w thafod hongian allan, ac yn gosod ei golwg mewn sylliad gwydrog, gan efelychu cyflwr marwolaeth ymddangosiadol. Mae’r efelychiad bob amser yn argyhoeddiadol hwn yn aml yn drysu ysglyfaethwyr, gan beri iddynt roi’r gorau i’w dal. Mae’r strategaeth hon, sy’n hysbys hefyd mewn rhywogaethau eraill o’r genws Natrix, yn arbennig o effeithiol yn erbyn gelynion dibrofiad neu gyfleus.
