Hemidactylus turcicus
Reptilia → Squamata → Gekkonidae → Hemidactylus → Hemidactylus turcicus
Ciattua, Scurpiùn, Scurpiunàssu
De Turkse gekko of wrattengekko ( Hemidactylus turcicus ) is een kleine hagedis met een kenmerkend uiterlijk die zelden langer wordt dan 10 cm.
Het slanke lichaam is bedekt met talrijke opvallende knobbeltjes op de rug en staart, terwijl de poten voorzien zijn van karakteristieke, hoornachtige lamellen die in het midden gespleten zijn en niet tot aan de toppen van de tenen reiken, zoals bij de gewone muurgekko ( Tarentola mauritanica ).
De rug is doorgaans lichtroze met onregelmatige donkere vlekken, terwijl de buik ongetekend is en licht en doorschijnend oogt.
Jonge dieren vertonen vaak donkere dwarsbanden op de staart.
De ogen zijn groot en missen beweeglijke oogleden, wat het nachtzicht vergemakkelijkt—een nuttige eigenschap voor hun schemer- en nachtdierenleven.
Behendig en snel op zowel verticale oppervlakken als plafonds, gebruikt hij de kleefkracht van zijn poten om de meest ontoegankelijke hoeken van huizen en natuurlijke omgevingen te bereiken.
De soort is inheems in de kustgebieden van de Middellandse Zee, waaronder Zuid-Europa, Noord-Afrika en het zuidwesten van Azië.
Per ongeluk geïntroduceerd in sommige delen van Noord-Amerika (VS, vooral de staten aan de Golf van Mexico), heeft hij zich daar goed gevestigd.
In Ligurië en de provincie Savona komt de wrattengekko voor, maar is over het algemeen zeldzaam.
Hij bewoont voornamelijk kustgebieden en komt meestal niet boven de 100 m hoogte uit; in het binnenland voorbij de Tyrreense waterscheiding ontbreekt hij.
Hij geeft de voorkeur aan droge stenen muren, rotsen, oude gebouwen, kliffen en grotten in de warmste en zonnigste kustgebieden.
Het is niet ongewoon deze gekko in de buurt van menselijke nederzettingen te zien, waar hij jaagt op insecten die door kunstlicht worden aangetrokken.
Het ideale leefgebied bestaat uit spleten, scheuren en schuilplaatsen die hij overdag gebruikt om zich te verbergen voor roofdieren en temperatuurschommelingen.
Als nacht- en schemeractieve soort vertoont de Turkse gekko opmerkelijke behendigheid en snelheid, wat hem tot een efficiënte jager en uitstekende klimmer maakt.
Overdag schuilt hij in goed beschermde spleten en wordt bij schemering en 's nachts actief om te jagen.
Volwassen mannetjes kunnen territoriaal zijn en laten klaaglijke roepjes horen om hun gebied te verdedigen.
De voortplantingsperiode loopt van maart tot juli; elk vrouwtje legt één of twee eieren per keer, twee tot drie keer per jaar, op verborgen en beschermde plekken.
De jongen zijn bij geboorte volledig zelfstandig.
De wrattengekko is voornamelijk insecteneter en jaagt op een breed scala aan nachtelijke prooien.
Onderzoek naar populaties die in de VS zijn geïntroduceerd, heeft enige verschillen in voedselkeuze tussen de seksen aangetoond: vrouwtjes geven de voorkeur aan bodemdieren zoals spinachtigen en pissebedden, terwijl mannetjes vaker vliegende insecten (rechtvleugeligen, vlinders, cicaden) vangen.
Het dieet varieert met leeftijd en grootte: volwassen dieren eten grotere prooien, terwijl jonge dieren zich richten op kleinere organismen.
Belangrijke roofdieren zijn slangen, nachtelijke en dagactieve roofvogels, egels (Erinaceus europaeus) en andere kleine zoogdieren.
Hoewel ze vrij bedreven zijn in het vermijden van gevaar, is de sterfte onder jonge dieren hoog.
Bij bedreiging vertoont de wrattengekko staartautotomie: met een spiersamentrekking laat een deel van de staart los, dat blijft bewegen en zo de rover verwart, waardoor de hagedis kan ontsnappen.
Het regenereren van de staart duurt enkele weken en het nieuwe deel is doorgaans dikker en egaal van kleur, zonder de typische donkere banden die bij jonge dieren zichtbaar zijn.
