Chelonia mydas
Reptilia → Testudines → Cryptodira → Cheloniidae → Chelonia mydas
Tartüga vërde
Chelonia mydas , magħrufa bħala l-fekruna tal-baħar ħadra, tiddistingwi ruħha bil-karapax ovali, robust u kemxejn appiattjat tagħha, b’kulur li jvarja mid-deheb kannella sal-aħdar żebbuġi, spiss imżejjen b’linji jew tikek iktar ħfief li jagħmlu kull individwu uniku. L-isem "ħadra" ma jirreferix għall-karapax, iżda għall-kulur ħadrani tax-xaħam taħt il-ġilda, li jirriżulta mid-dieta veġetali partikolari tal-adulti.
Individwi adulti jilħqu daqsijiet notevoli: il-karapax jista’ jkejjel bejn 80 u 120 cm fit-tul, filwaqt li l-piż ġeneralment ivarja bejn 100 u 200 kg. Meta jitwieldu, iż-żgħar jkejlu madwar 5 cm u għandhom kulur skur fuq daharhom u naħa ventrali ċara, adattament utli għall-kamuflaġġ fl-ewwel snin ta’ ħajjithom.
Id-dimorfismu sesswali huwa evidenti: l-irġiel adulti jisseparaw ruħhom b’dnub itwal u iktar ħoxnin u dwiefer ta’ quddiem żviluppati—karatteristiċi li huma assenti jew inqas evidenti fin-nisa, li ġeneralment huma ftit ikbar.
Fil-Baħar Liguri, il-fekruna tal-baħar ħadra titqies bħala preżenza rari u lokalizzata. L-osservazzjonijiet, dokumentati kważi esklussivament fil-Ligurja tal-Punent, jikkonċernaw prinċipalment individwi żgħar jew subadulti fil-fażi pelagika, li kultant jidhru bejn Ġunju u Ottubru, meta l-ilmijiet superfiċjali jilħqu temperaturi ogħla. L-ispeċi ma tirriproduċix fl-ilmijiet tagħna: l-individwi rreġistrati x’aktarx ġejjin minn popolazzjonijiet tal-Mediterran tal-Lvant, fejn hemm ftit siti ta’ bejta.
Chelonia mydas tiffrekwenta l-aktar żoni kostali sinjuri b’veġetazzjoni marina, bħal mergħat ta’ Posidonia oceanica, li huma ambjenti essenzjali għall-ħajja u t-tkabbir tal-adulti erbivori. Jinstabu wkoll osservazzjonijiet qrib qiegħ tal-baħar blat u żoni b’ħafna alka, filwaqt li l-individwi żgħar huma iktar komuni fl-ilmijiet pelagiċi miftuħa. Din l-ispeċi tinżel f’ilmijiet fondi biss b’mod okkażjonali.
Fil-Baħar Liguri, il-preżenza tal-fekruna tal-baħar ħadra hija marbuta mill-qrib mal-perjodu tas-sajf u l-ħarifa. B’differenza minn fekruni oħra tal-baħar, l-adulti ta’ Chelonia mydas huma strettament erbivori u juru lealtà kbira lejn żoni ta’ għalf magħżula, fejn iqattgħu perjodi twal fil-mergħat ta’ Posidonia biex jissodisfaw il-bżonnijiet nutrizzjonali tagħhom.
M’hemmx siti ta’ bejta magħrufa tul il-kosta tal-Punent tal-Italja: ir-rapporti jikkonċernaw biss individwi migratorji jew li qed jikbru.
Id-dieta tal-fekruna tal-baħar ħadra tinbidel mal-età:
Fil-Ligurja tal-Punent, Chelonia mydas titma’ l-aktar fil-mergħat ta’ Posidonia, ekosistemi ta’ importanza ekoloġika kbira li sfortunatament qed jiġu mhedda dejjem aktar mid-degradazzjoni ambjentali.
Is-sopravivenza tal-fekruna tal-baħar ħadra fl-ilmijiet Liguri hija mhedda minn diversi fatturi marbuta mal-attività umana:
Il-protezzjoni ta’ din l-ispeċi tinvolvi wkoll monitoraġġ tal-popolazzjonijiet u t-tnaqqis tal-akbar theddidiet.
Chelonia mydas hija l-unika speċi ta’ fekruna tal-baħar li hija prinċipalment erbivora fl-età adulta, karatteristika li tiddistingwiha minn speċi oħra li jgħixu fl-istess żoni. Tista’ toqgħod taħt l-ilma sa 4–5 sigħat, speċjalment meta tkun mistrieħa fuq il-qiegħ tal-baħar. Turi lealtà qawwija lejn siti ta’ għalf, u terġa’ lura għall-istess żoni għal snin sħaħ. L-isem komuni "fekruna tal-baħar ħadra" b’mod kurjuż ġej mill-kulur ħadrani tax-xaħam taħt il-ġilda, mhux mill-karapax.
Fil-Ligurja tal-Punent, l-osservazzjonijiet ta’ Chelonia mydas huma suġġetti għal monitoraġġ kontinwu grazzi għal proġetti speċifiċi ta’ konservazzjoni u l-kontribut tal-Akwarju ta’ Ġenova, li jikkoordina s-salvataġġ u r-riabilitazzjoni ta’ individwi f’diffikultà u l-ġbir ta’ dejta xjentifika essenzjali.
